Milli Mücadele

TYT Tarih: Milli Mücadele Konu Özeti

Milli Mücadele dönemi, Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı sonrasında uğradığı işgallere karşı Türk milletinin bağımsızlık mücadelesini başlattığı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerinin atıldığı süreçtir. 1919-1922 yılları arasında gerçekleşen bu mücadele, Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde yürütülmüş ve işgalci güçlere karşı zaferle sonuçlanmıştır.

1. I. Dünya Savaşı ve Sonuçları

I. Dünya Savaşı'nın sonucunda Osmanlı Devleti yenik sayılmış ve savaşın galibi olan İtilaf Devletleri, Osmanlı topraklarını işgal etmeye başlamıştır. 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin fiilen sona ermesine yol açmıştır.

• Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918): Osmanlı Devleti’nin orduları dağıtılmış, stratejik bölgeler İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmiştir. Bu anlaşma işgallerin hukuki zemini olmuştur.
• Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920): Osmanlı Devleti'nin çok büyük toprak kayıplarını içeren bu antlaşma, Osmanlı'nın paylaşılmasını öngörmüştür ancak Türk halkı tarafından kabul edilmemiştir.

2. Milli Mücadele'nin Başlaması

İşgallere karşı Türk halkı büyük bir tepki göstermiştir. Özellikle Yunan işgaline karşı Balıkesir, Alaşehir ve İzmir gibi şehirlerde direniş başlamış, halk işgallere karşı Kuvâ-yi Milliye adı verilen direniş birlikleri kurmuştur. Milli Mücadele’nin resmi başlangıcı ise Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a çıkışıyla başlamıştır.

• Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı (19 Mayıs 1919): Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışıyla Milli Mücadele fiilen başlamıştır. Samsun’a çıkarak halkı işgallere karşı örgütlemeyi amaçlamıştır.

3. Milli Mücadele Döneminde Kongreler

Milli Mücadele’yi örgütlemek amacıyla birçok kongre düzenlenmiştir. Bu kongreler, halkın işgallere karşı bilinçlendirilmesi ve direnişin yaygınlaştırılması için önemli bir rol oynamıştır.

• Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919): Bu genelge ile vatanın bağımsızlığının tehlikede olduğu ilan edilmiş, milletin kendi kaderini tayin etmesi gerektiği vurgulanmıştır. Milli Mücadele’nin ilk çağrısı olmuştur.
• Erzurum Kongresi (23 Temmuz - 7 Ağustos 1919): Doğu illerini savunmak amacıyla toplanmış, milli sınırlar içinde vatanın bir bütün olduğu kararı alınmıştır. Ayrıca manda ve himaye reddedilmiştir.
• Sivas Kongresi (4 - 11 Eylül 1919): Tüm ülkeyi kapsayan bir kongredir. Erzurum Kongresi kararları burada da onaylanmış ve tüm direniş hareketleri tek çatı altında toplanmıştır. Manda ve himaye kesin bir dille reddedilmiştir.

4. TBMM’nin Açılması (23 Nisan 1920)

Milli Mücadele’nin yönetimi ve Türk milletinin iradesini temsil etmek amacıyla 23 Nisan 1920’de Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) açılmıştır. TBMM, Kurtuluş Savaşı’nı yöneten en önemli karar organı olmuştur.

• TBMM’nin Özellikleri: TBMM, milletin iradesine dayanan tek meşru yönetim organı olarak kabul edilmiştir. Meclis, aynı zamanda Kurtuluş Savaşı'nın liderliğini yapmıştır.

5. Milli Mücadele Cepheleri

Milli Mücadele sırasında Türk ordusu, çeşitli cephelerde İtilaf Devletleri ve onların desteklediği kuvvetlere karşı savaşmıştır. Bu cepheler şunlardır:

• Doğu Cephesi: Ermenilere karşı verilen mücadelede Kâzım Karabekir komutasındaki Türk ordusu başarılı olmuş ve Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920) ile Ermeni saldırıları sona ermiştir.
• Güney Cephesi: Fransızlara karşı özellikle Adana, Antep, Maraş ve Urfa’da Kuvâ-yi Milliye birlikleriyle verilen mücadeleler sonucunda Fransızlar geri çekilmişlerdir. Maraş, Urfa ve Antep halkı gösterdikleri kahramanlıklarla milli direnişe katkı sağlamışlardır.
• Batı Cephesi: Yunan işgaline karşı verilen mücadelede düzenli ordu başarılar elde etmiştir. Batı Cephesi’nde I. ve II. İnönü Savaşları, Sakarya Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruz gibi önemli zaferler kazanılmıştır.

Batı Cephesi Savaşları:

• I. ve II. İnönü Savaşları (1921): Türk ordusu, Yunan ordusuna karşı galip gelmiştir. Bu zaferler, TBMM'nin otoritesini güçlendirmiştir.
• Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos - 13 Eylül 1921): "Hatt-ı müdafaa yoktur, sath-ı müdafaa vardır" taktiğiyle Türk ordusu Yunan ordusunu geri püskürtmüş ve savunmaya geçmiştir.
• Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi (26 - 30 Ağustos 1922): Yunan ordusu büyük bir hezimete uğratılmış, İzmir kurtarılmıştır. Türk ordusunun bu büyük zaferiyle Kurtuluş Savaşı fiilen sona ermiştir.

6. Mudanya Ateşkes Antlaşması (11 Ekim 1922)

Mudanya Ateşkes Antlaşması, Kurtuluş Savaşı'nın sonunda TBMM ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan antlaşmadır. Bu antlaşma ile Türk-Yunan savaşı sona ermiş, Türkiye’nin Misak-ı Milli sınırları büyük ölçüde kabul edilmiştir. İstanbul ve Boğazlar savaşsız bir şekilde kurtarılmıştır.

7. Lozan Antlaşması (24 Temmuz 1923)

Lozan Antlaşması, Türkiye’nin bağımsızlığının tüm dünya tarafından kabul edildiği ve Kurtuluş Savaşı'nın siyasi zaferle sonuçlandığı antlaşmadır. Bu antlaşmayla Türkiye’nin sınırları çizilmiş, kapitülasyonlar kaldırılmış ve Misak-ı Milli hedefleri büyük ölçüde gerçekleşmiştir.

Hap Bilgiler

• Mondros Ateşkes Antlaşması, Osmanlı’nın fiilen sona ermesine ve Anadolu’nun işgale uğramasına neden olmuştur.
• Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışı, Milli Mücadele’nin başlangıcı kabul edilir.
• Amasya Genelgesi, Erzurum ve Sivas Kongreleri, Milli Mücadele’nin yol haritasını belirlemiştir.
• TBMM, 23 Nisan 1920'de açılmış ve Milli Mücadele’nin merkezi olmuştur.
• Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi, Kurtuluş Savaşı'nın zaferle sonuçlandığı savaştır.
• Lozan Antlaşması, Türkiye Cumhuriyeti'nin uluslararası alanda tanındığı ve bağımsızlığının tescillendiği antlaşmadır.

Soru Çözümü İçin İpuçları

• Kongreler ve Kararları: Amasya Genelgesi, Erzurum ve Sivas Kongreleri’nde alınan kararları iyi öğrenin. Bu kongrelerin temel amacı bağımsızlık ve milli birliktir.
• TBMM’nin Açılması: TBMM’nin açılma nedenlerini ve özelliklerini bilin. TBMM, Milli Mücadele’yi yöneten meşru organ olmuştur.
• Mudanya Ateşkesi ve Lozan Antlaşması: Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın ve Lozan Barış Antlaşması'nın Türkiye'nin bağımsızlığı açısından taşıdığı önemi kavrayın.

Örnek Sorular ve Çözümleri

Örnek Soru 1:

Erzurum Kongresi’nde alınan kararlardan biri aşağıdakilerden hangisidir?

1. Yeni bir devlet kurulması kararı alınmıştır.
2. İstanbul Hükümeti’ne bağlılık bildirilmiştir.
3. Manda ve himaye kabul edilmiştir.
4. Vatanın bölünmez bir bütün olduğu kararı alınmıştır.
5. Sadece Doğu Anadolu illeri kurtarılmak istenmiştir.

Çözüm: Erzurum Kongresi’nde vatanın bölünmez bir bütün olduğu kararı alınmış ve manda ve himaye reddedilmiştir. Doğru cevap: D şıkkı.

Örnek Soru 2:

Büyük Taarruz ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

1. Türk ordusunun savunmaya geçtiği bir savaştır.
2. Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk’ün komutasında yapılmıştır.
3. TBMM’nin açılmasına zemin hazırlamıştır.
4. Yunan ordusu başarılı olmuştur.
5. Lozan Antlaşması’na yol açmıştır.

Çözüm: Büyük Taarruz, Mustafa Kemal Atatürk’ün komutasında yapılan ve Türk ordusunun büyük zafer kazandığı bir savaştır. Doğru cevap: B şıkkı.