Değişim Çağında Avrupa ve Osmanlı

TYT Tarih: Değişim Çağında Avrupa ve Osmanlı Konu Özeti

15. ve 18. yüzyıllar arasında Avrupa’da ve Osmanlı İmparatorluğu’nda önemli değişim ve dönüşümler yaşanmıştır. Bu dönemde Avrupa’da Rönesans, Reform, Coğrafi Keşifler ve Aydınlanma Çağı gibi hareketler büyük değişikliklere yol açmış, Osmanlı İmparatorluğu ise hem bu değişimlerden etkilenmiş hem de kendi iç yapısında önemli gelişmeler yaşamıştır.

1. Avrupa'da Değişim Hareketleri

Avrupa’da 15. ve 16. yüzyıllarda önemli kültürel ve bilimsel gelişmeler yaşanmıştır. Bu dönemde başlayan değişim hareketleri, Avrupa toplumlarını modern dünyaya taşıyan gelişmelerin temellerini atmıştır.

1.1. Rönesans (Yeniden Doğuş)

Rönesans, 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupa’da edebiyat, sanat ve bilim alanında yaşanan yenilik hareketidir. İtalya’da başlayıp tüm Avrupa’ya yayılan Rönesans, eski Yunan ve Roma kültürünün yeniden canlandırılması anlamına gelir.

• Nedenleri: Matbaanın icadı, skolastik düşüncenin zayıflaması, Antik Yunan ve Roma eserlerinin incelenmesi.
• Sonuçları: Bilim, sanat ve düşünce alanında büyük ilerlemeler kaydedilmiş, Avrupa’da yeni düşünce akımları ortaya çıkmıştır.

1.2. Reform Hareketleri

Reform, 16. yüzyılda Avrupa’da Katolik Kilisesi’ne karşı başlatılan dini yenilik hareketidir. Alman rahip Martin Luther öncülüğünde başlayan bu hareket, Avrupa’da Protestanlık mezhebinin doğmasına yol açmıştır.

• Nedenleri: Kilisenin bozulması, Endüljans gibi uygulamalarla halkın sömürülmesi.
• Sonuçları: Avrupa’da dini birlik parçalanmış, Katolik, Protestan ve diğer mezhepler ortaya çıkmıştır. Kilisenin siyasetteki gücü azalmıştır.

1.3. Coğrafi Keşifler

15. yüzyılın sonlarında Avrupa’da denizcilik alanında yapılan keşiflerdir. Bu keşifler, yeni ticaret yollarının bulunması, Amerika ve Afrika kıtalarının keşfi gibi önemli sonuçlar doğurmuştur.

• Nedenleri: Doğu ticaret yollarının Osmanlı kontrolünde olması, yeni ticaret yolları arayışı, pusulanın geliştirilmesi.
• Sonuçları: Keşifler sonucunda Avrupa zenginleşmiş, sömürgecilik yaygınlaşmış ve Osmanlı ekonomisi olumsuz etkilenmiştir.

1.4. Aydınlanma Çağı

Aydınlanma, 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa’da akıl, bilim ve bireysel özgürlüğün ön planda olduğu bir düşünce akımıdır. Aydınlanma, özellikle siyaset, bilim ve eğitim alanlarında büyük değişikliklere yol açmıştır.

• Nedenleri: Rönesans ve Reform hareketlerinin etkisi, bilimsel gelişmeler.
• Sonuçları: Demokratik düşünceler gelişmiş, monarşilere karşı halk ayaklanmaları artmış ve modern bilim temelleri atılmıştır.

2. Osmanlı İmparatorluğu'nda Değişim ve Dönüşüm

Avrupa’daki gelişmeler Osmanlı İmparatorluğu’nu da etkilemiştir. 16. ve 17. yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu, siyasi, ekonomik ve askeri alanlarda önemli değişimler yaşamıştır.

2.1. Osmanlı Devleti'nde Duraklama Dönemi

16. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı İmparatorluğu, çeşitli iç ve dış etkenlerden dolayı duraklama dönemine girmiştir. Bu dönemde devletin eski gücünü kaybetmesinin nedenleri şunlardır:

• Coğrafi Keşifler: Avrupa’da keşifler sonucunda Osmanlı ticaret yollarının önemi azalmıştır.
• Savaş Teknolojisinin Gelişmesi: Avrupa’da askeri teknolojiler gelişirken, Osmanlı bu gelişmelere ayak uydurmakta zorlanmıştır.
• Ekonomik Sorunlar: Artan savaş giderleri, yeni ticaret yollarının keşfi ve iç karışıklıklar Osmanlı ekonomisini olumsuz etkilemiştir.

2.2. 17. Yüzyılda Osmanlı'da Islahat Çabaları

Osmanlı Devleti, duraklama döneminde çeşitli ıslahatlar yaparak devleti yeniden güçlendirmeyi amaçlamıştır. Ancak bu ıslahatlar, köklü sorunlara yeterince çözüm üretememiştir.

• Islahatların Nedenleri: Devletin zayıflaması, askeri yenilgiler, ekonomik sorunlar.
• Islahatların Özellikleri: Genellikle yüzeysel ve kalıcı çözümler sunamayan bu reformlar, eski düzeni korumaya yönelik olmuştur.

2.3. Osmanlı Batı ile İlişkileri ve Modernleşme

18. yüzyılda Osmanlı Devleti, Avrupa’daki modernleşme hareketlerinden etkilenerek kendi iç yapısında bazı reformlar yapmaya çalışmıştır. Bu dönemde Osmanlı modernleşme çabaları özellikle askeri alanda yoğunlaşmıştır.

• Lale Devri (1718-1730): Osmanlı'da Avrupa kültür ve sanatına ilgi duyulan bir dönemdir. Bu dönemde bazı batılılaşma hareketleri başlamıştır.
• Nizam-ı Cedid (Yeni Düzen) Hareketi: III. Selim döneminde Osmanlı ordusunu modernize etmek amacıyla başlatılan bir reform hareketidir.

Hap Bilgiler

• Rönesans, Avrupa’da sanat, edebiyat ve bilim alanında gelişmelerin yaşandığı bir dönemi ifade eder.
• Reform, Katolik Kilisesi'ne karşı yapılan dini yenilik hareketidir ve Protestanlık mezhebinin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
• Coğrafi Keşifler, Avrupa’nın yeni ticaret yolları keşfetmesini sağladı ve Osmanlı Devleti’nin ekonomik gücünü zayıflattı.
• Aydınlanma Çağı, bilimsel ve akılcı düşüncenin ön plana çıktığı, Avrupa’da demokrasi ve insan hakları gibi fikirlerin geliştiği bir dönemdir.
• Osmanlı Devleti 17. yüzyılda duraklama dönemi yaşamış ve devleti güçlendirmek için çeşitli ıslahatlar yapmıştır.

Soru Çözümü İçin İpuçları

• Avrupa’daki Değişim Hareketleri: Rönesans, Reform, Coğrafi Keşifler ve Aydınlanma Çağı’nın nedenleri ve sonuçlarını iyi kavrayın. Bu hareketlerin Avrupa ve Osmanlı üzerindeki etkilerine dikkat edin.
• Osmanlı’da Duraklama Dönemi: Osmanlı’nın duraklama dönemindeki sorunları ve bu sorunları çözmeye yönelik yapılan ıslahatları bilin. Islahatların neden başarısız olduğunu anlamaya çalışın.
• Avrupa ve Osmanlı İlişkileri: Avrupa’daki gelişmelerin Osmanlı Devleti üzerindeki ekonomik, askeri ve siyasi etkilerine dikkat edin.

Örnek Sorular ve Çözümleri

Örnek Soru 1:

Reform Hareketleri’nin sonucunda Avrupa’da aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmiştir?

1. Avrupa’da dini birlik sağlanmıştır.
2. Katolik Kilisesi'nin etkisi artmıştır.
3. Protestanlık mezhebi ortaya çıkmıştır.
4. İslamiyet Avrupa’da yayılmıştır.
5. Rönesans hareketi başlamıştır.

Çözüm: Reform Hareketleri'nin sonucunda Katolik Kilisesi'nin otoritesine karşı çıkan Protestanlık mezhebi ortaya çıkmıştır. Doğru cevap: C şıkkı.

Örnek Soru 2:

Osmanlı Devleti’nin 17. yüzyılda duraklamasına yol açan sebepler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

1. Coğrafi Keşifler’in Osmanlı ekonomisini olumsuz etkilemesi
2. Avrupa’daki bilimsel gelişmelerin Osmanlı Devleti’ne ulaşamaması
3. Osmanlı Devleti’nde artan merkezi otorite
4. Osmanlı Devleti’nin askeri başarısızlıkları
5. Yeniçeri Ocağı’ndaki bozulmalar

Çözüm: Osmanlı Devleti'nde artan merkezi otorite, duraklamaya neden olan bir faktör değildir. Doğru cevap: C şıkkı.