Endokrin Sistem ve Hormonlar

Endokrin Sistem

Endokrin sistem, vücutta hormonları üretip salan ve bu hormonların çeşitli organ ve dokularda etkilerini gösteren bezlerden oluşur. Bu sistem, vücudun iç dengesini (homeostazı) sağlamak ve çeşitli fizyolojik süreçleri düzenlemek için hormonları kullanır. Hormonlar, kan yoluyla hedef organlara taşınır ve bu organların işlevlerini kontrol eder.

 

Ana Endokrin Bezler ve Fonksiyonları

1. Hipotalamus ve Hipofiz Bezi:
   • Hipotalamus: Beyinde bulunan bu yapı, vücut sıcaklığı, açlık, susuzluk ve diğer homeostatik fonksiyonları düzenler. Ayrıca hipofiz bezinin hormon salgısını kontrol eder.
   • Hipofiz Bezi (Pituiter): İki lobdan oluşur:
     • Ön Hipofiz (Adenohipofiz): Büyüme hormonu (GH), tiroid uyarıcı hormon (TSH), adrenokortikotropik hormon (ACTH), folikül uyarıcı hormon (FSH), luteinizan hormon (LH) ve prolaktin üretir.
     • Arka Hipofiz (Nörohipofiz): Antidiüretik hormon (ADH) ve oksitosin üretir.
2. Tiroid Bezi:
   • Tiroid Hormonu (T3 ve T4): Metabolizma hızını artırır ve vücut ısısını düzenler.
   • Kalsitonin: Kan kalsiyum seviyelerini düşürür.
3. Paratiroid Bezi:
   • Paratroid Hormonu (PTH): Kan kalsiyum seviyelerini artırır.
4. Böbreküstü Bezleri:
   • Böbreküstü Kabuğu: Mineralokortikoidler (aldosteron), glukokortikoidler (kortizol) ve cinsiyet hormonları üretir.
   • Böbreküstü Öz: Adrenalin ve noradrenalin salgılar.
5. Pankreas:
   • İnsülin: Kan şekerini düşürür.
   • Glukagon: Kan şekerini artırır.
6. Cinsiyet Bezleri:
   • Testisler: Testosteron üretir.
   • Overler: Östrojen ve progesteron üretir.

 

Hormonların İşleyişi

Hormonlar, endokrin bezler tarafından üretilip kana salınır ve hedef hücrelerin zarındaki reseptörlere bağlanarak etkilerini gösterir. Hormonların etkileri, hücrelerdeki enzim aktivitelerini değiştirebilir, gen ekspresyonunu etkileyebilir ve çeşitli fizyolojik süreçleri düzenleyebilir.

• Hormonların Etki Mekanizması:
  • Hedef Hücre: Hormonun bağlandığı ve etkisini gösterdiği hücredir.
  • Reseptörler: Hormonların bağlanabileceği özel proteinlerdir. Reseptörler hücre zarında veya hücre içinde bulunabilir.
  • Hormon-Receptor Kompleksi: Hormon ve reseptör arasındaki bağlanma, hücre içindeki sinyal iletimi yoluyla etkileri başlatır.

 

Endokrin Sistemin Düzenlenmesi

Endokrin sistemde hormon salgısı genellikle negatif geri bildirim mekanizması ile düzenlenir. Yani, belirli bir hormonun seviyeleri yeterli seviyeye ulaştığında, bu hormonun üretimi inhibe edilir. Bu mekanizma, hormon seviyelerinin dengede kalmasını sağlar.

 

Hormon Bozuklukları

• Hipotiroidizm: Tiroid bezinin yeterince hormon üretmemesi sonucu oluşur. Belirtiler arasında yorgunluk, kilo alımı ve soğuk duyarlılığı yer alır.
• Hipertiroidizm: Tiroid bezinin fazla hormon üretmesi sonucu oluşur. Belirtiler arasında kilo kaybı, çarpıntı ve sıcak hava intoleransı bulunur.
• Diyabet: Pankreasın yeterince insülin üretmemesi sonucu oluşur. Kan şekeri seviyeleri yüksektir.

 

Hap Bilgiler

• Hipotalamus: Hipofiz bezinin hormon salgısını kontrol eder.
• Tiroid Bezi: Metabolizma hızını ve vücut ısısını düzenler.
• Paratiroid Bezi: Kan kalsiyum seviyelerini artırır.
• Böbreküstü Bezleri: Stres yanıtı ve metabolizma düzenlemesi sağlar.
• Pankreas: Kan şekerini düzenler.
• Cinsiyet Bezleri: Cinsiyet hormonlarını üretir.

 

Tablolar

Endokrin Bez	Ürettiği Hormonlar	Fonksiyonlar
Hipotalamus	-	Hipofiz bezinin kontrolü, homeostaz düzenlemesi
Hipofiz Bezi	GH, TSH, ACTH, FSH, LH, Prolaktin, ADH, Oksitosin	Büyüme, metabolizma, üreme, su dengesini düzenler
Tiroid Bezi	T3, T4, Kalsitonin	Metabolizma hızını düzenler, kalsiyum seviyelerini kontrol eder
Paratiroid Bezi	Paratroid Hormonu (PTH)	Kan kalsiyum seviyelerini artırır
Böbreküstü Bezleri	Aldosteron, Kortizol, Adrenalin, Noradrenalin	Su dengesini, stres yanıtını, metabolizmayı düzenler
Pankreas	İnsülin, Glukagon	Kan şekerini düzenler
Cinsiyet Bezleri	Testosteron, Östrojen, Progesteron	Cinsiyet özelliklerini ve üreme işlevlerini düzenler

 

 

Sınavda Çıkabilecek Noktalar

• Hipofiz Bezi ve Hormonları: Hangi hormonların hangi işlevleri düzenlediğini bilmek.
• Tiroid ve Paratiroid Hormonları: Metabolizma ve kalsiyum düzenlemesinde rol oynayan hormonlar.
• Pankreas ve Diyabet: İnsülin ve glukagonun işlevleri ile diyabetin etkileri.
• Böbreküstü Bezleri: Stres yanıtı ve metabolizmayı düzenleyen hormonlar.

 

 

Örnek Sorular ve Çözümleri

1. Soru:

Soru: Aşağıdaki bezlerden hangisi tiroid hormonlarını üretir?

• A) Hipofiz Bezi
• B) Paratiroid Bezi
• C) Tiroid Bezi
• D) Pankreas

Cevap: C

Açıklama: Tiroid bezi, metabolizmayı düzenleyen T3 ve T4 hormonlarını üretir.

 

2. Soru:

Soru: Hangi hormon kan kalsiyum seviyelerini artırır?

• A) Kalsitonin
• B) Paratroid Hormonu (PTH)
• C) İnsülin
• D) Adrenalin

Cevap: B

Açıklama: Paratroid Hormonu (PTH), kan kalsiyum seviyelerini artırır.

 

3. Soru:

Soru: Hipofiz bezinin hangi lobu büyüme hormonu üretir?

• A) Arka Lob
• B) Ön Lob
• C) Yan Lob
• D) Orta Lob

Cevap: B

Açıklama: Hipofiz bezinin ön lobu (adenohipofiz), büyüme hormonu (GH) üretir.

 

4. Soru:

Soru: Hangi hormon pankreas tarafından üretilir ve kan şekerini düşürür?

• A) Glukagon
• B) İnsülin
• C) Adrenalin
• D) Kortizol

Cevap: B

Açıklama: İnsülin, pankreas tarafından üretilir ve kan şekerini düşürür.