Osmanlı Devleti'nde Arayış Yılları (17. Yüzyıl - 19. Yüzyılın Başları)

Osmanlı Devleti’nin Arayış Yılları, 17. yüzyıldan itibaren başlayan ve 19. yüzyılın başlarına kadar devam eden bir dönemi kapsar. Bu süreç, Osmanlı İmparatorluğu’nun iç ve dış zorluklarla başa çıkmaya çalıştığı, askeri, ekonomik, sosyal ve siyasi alanda çeşitli reform ve modernleşme çabalarının görüldüğü bir dönemi ifade eder.

1. Askeri ve Siyasi Krizler:

• Seçkinler ve Yönetim Sorunları (17. yüzyıl):
  • Yeniçeri Ocağı: Yeniçeri Ocağı'nın giderek disiplinsiz hale gelmesi, askerî etkinliği zayıflatmış ve zamanla bir sorun haline gelmiştir. Yüksek maaşlar ve ayrıcalıklar, Yeniçerilerin devlete olan bağlılıklarını sarsmış ve isyanlara yol açmıştır.
  • Celali İsyanları (1590-1650): Anadolu'daki tarımsal krizler ve ekonomik sıkıntılar nedeniyle çıkan isyanlardır. Bu isyanlar, devletin iç güvenliğini tehdit etmiş ve feodal yönetimlerin güçlenmesine yol açmıştır.
• Lale Devri (1718-1730):
  • Kültürel ve Sosyal Reformlar: Sultan III. Ahmed döneminde, barışçıl bir ortamda kültürel ve sosyal reformlar yapılmıştır. Batı etkisi, özellikle sanat ve kültür alanında görülmüştür.
  • Reform Hareketleri: Bu dönemde, Batı tarzı yenilikler ve modernleşme hareketleri teşvik edilmiştir. Ancak bu reformların kalıcılığı, III. Ahmed’in tahttan indirilmesiyle sona ermiştir.

2. 18. Yüzyılda Osmanlı Devleti ve Dış Politikalar:

• Rusya ile İlişkiler:
  • Azak Kalesi’nin Kaybı (1696): Osmanlı İmparatorluğu'nun Azak Kalesi'ni kaybetmesi, Karadeniz'deki Osmanlı egemenliğini tehlikeye sokmuştur. Bu kayıp, Osmanlı-Rus ilişkilerinde gerginliklere neden olmuştur.
  • Küçük Kaynarca Antlaşması (1774): Osmanlı Devleti, bu antlaşmayla Karadeniz’deki egemenliğini kaybetmiş ve Rusya'ya bazı imtiyazlar tanınmıştır. Bu antlaşma, Osmanlı'nın dış politikasında önemli bir dönüm noktasıdır.
• Savaşlar ve Toprak Kaybı:
  • Balkanlar ve Mısır: Osmanlı İmparatorluğu, 18. yüzyılda Balkanlar’da ve Mısır'da toprak kayıpları yaşadı. Napolyon'un Mısır Seferi, Osmanlı'nın Mısır üzerindeki etkisini zayıflattı ve Mısır’da yeni bir yönetim anlayışının ortaya çıkmasına neden oldu.

3. 19. Yüzyılda Modernleşme Çabaları:

• Tanzimat Dönemi (1839-1876):
  • Tanzimat Fermanı (1839): Sultan Abdülmecid tarafından ilan edilen bu ferman, Osmanlı'da hukuk ve idari reformları getirdi. Temel hak ve özgürlükler genişletildi, merkeziyetçi yönetim güçlendirildi ve hukukun üstünlüğü sağlanmaya çalışıldı.
  • Islahat Fermanı (1856): Osmanlı İmparatorluğu'ndaki azınlık haklarını genişleten, eşitlik ve adaleti sağlamaya yönelik reformlardır. Bu ferman, azınlıkların devletle olan ilişkilerini düzenlemiştir.
• Meşrutiyet Dönemi (1876-1909):
  • Birinci Meşrutiyet (1876): Sultan Abdülhamid II tarafından ilan edilen anayasa, parlamenter bir sistemi ve sınırlı monarşiyi getirdi. Bu dönemde, Meclis-i Mebusan (Temsilciler Meclisi) kuruldu ve anayasa yürürlüğe girdi.
  • İkinci Meşrutiyet (1908): Jön Türkler tarafından gerçekleştirilen bu hareket, anayasayı yeniden yürürlüğe koydu ve siyasi reformları teşvik etti. Bu dönemde, anayasanın uygulanması ve siyasi özgürlüklerin genişletilmesi sağlandı.

4. Osmanlı Devleti’nin Çöküşü ve Ulusal Hareketler:

• İmparatorluk ve Milliyetçilik Hareketleri:
  • Ulusal Hareketler: Osmanlı İmparatorluğu içinde çeşitli ulusal hareketler ve bağımsızlık mücadeleleri ortaya çıktı. Balkanlarda milliyetçi hareketler güç kazandı ve birçok bağımsız devlet kuruldu.
  • Ermeni Sorunu: Ermenilerin bağımsızlık talepleri, Osmanlı Devleti’nin iç politikasında önemli bir sorun oluşturdu. Ermeni ihtilalleri ve isyanları, Osmanlı’nın iç düzenini tehdit etti.
• I. Dünya Savaşı ve Sonuçlar:
  • Savaş ve Çöküş: I. Dünya Savaşı'ndaki Osmanlı yenilgisi, imparatorluğun çöküşüne ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasına yol açtı. Osmanlı İmparatorluğu, savaşın ardından yapılan Sevr ve Lozan Antlaşmaları ile resmi olarak sona erdi.

 

1. Tanzimat ve Islahat Fermanları

Ferman	Tarihi	İçerik ve Amaç
Tanzimat Fermanı	1839	Hukuk ve idari reformlar; eşitlik ve vatandaşlık hakları
Islahat Fermanı	1856	Azınlık haklarını genişletme; eşitlik ve adalet

 

2. Osmanlı İmparatorluğu'nun Dış Antlaşmalarından Bazıları

Antlaşma	Tarihi	İçerik ve Sonuç
Küçük Kaynarca Antlaşması	1774	Karadeniz'deki Osmanlı egemenliğini kaybetme; Rusya'ya imtiyazlar
Paris Antlaşması	1856	Kırım Savaşı sonrası toprak düzenlemeleri; Osmanlı-Rus ilişkileri

 

3. İsyanlar ve Reformlar

İsyan/Reform	Tarihi	Kapsam ve Etkileri
Celali İsyanları	1590-1650	Anadolu'daki tarımsal krizler ve ekonomik sıkıntılar
Lale Devri	1718-1730	Kültürel ve sosyal reformlar; Batı etkisi
Birinci Meşrutiyet	1876	Anayasa ve parlamenter sistem; sınırlı monarşi
İkinci Meşrutiyet	1908	Anayasanın yeniden yürürlüğe girmesi; siyasi reformlar

 

 

Hap Bilgiler

1. Celali İsyanları: Anadolu'daki tarım krizleri ve feodal baskılar nedeniyle ortaya çıkan isyanlar.
2. Tanzimat Fermanı (1839): Hukuk ve idari reformları içeren ferman; vatandaşlık haklarını genişletir.
3. Islahat Fermanı (1856): Osmanlı’daki azınlık haklarını genişleten, eşitlik ve adaleti sağlamaya yönelik reformlar.
4. Küçük Kaynarca Antlaşması (1774): Rusya’ya Karadeniz’de bazı imtiyazlar veren antlaşma; Osmanlı egemenliğini tehdit eder.
5. Birinci Meşrutiyet (1876): Sultan Abdülhamid II tarafından ilan edilen anayasa ve sınırlı monarşi.
6. İkinci Meşrutiyet (1908): Jön Türkler tarafından gerçekleştirilen anayasa reformu; siyasi özgürlüklerin genişletilmesi.

 

Örnek Sorular ve Çözümleri

Soru 1:

Soru: Tanzimat Dönemi’nde, Osmanlı İmparatorluğu’nda hukuk ve idari reformları içeren belge hangisidir? a) Lale Devri Fermanı
b) Tanzimat Fermanı
c) Islahat Fermanı
d) Hatt-ı Hümayun

İpucu: Bu belge, Tanzimat Dönemi’nin temel reform belgesidir ve hukuki düzenlemeleri içerir.

Çözüm: Hukuk ve idari reformları içeren belge Tanzimat Fermanı’dır. Bu nedenle doğru cevap b) Tanzimat Fermanıdır.

Soru 2:

Soru: Osmanlı İmparatorluğu'nun Karadeniz'deki egemenliğini kaybetmesine neden olan antlaşma hangisidir? a) Küçük Kaynarca Antlaşması
b) Paris Antlaşması
c) Berlin Antlaşması
d) Londra Antlaşması

İpucu: Karadeniz egemenliğini kaybetme ve Rusya'nın imtiyazlar kazandığı antlaşmayı belirleyin.

Çözüm: Karadeniz’deki Osmanlı egemenliğini etkileyen antlaşma Küçük Kaynarca Antlaşması’dır. Bu nedenle doğru cevap a) Küçük Kaynarca Antlaşmasıdır.

Soru 3:

Soru: Osmanlı İmparatorluğu’nda 1908 yılında gerçekleştirilen ve anayasanın yeniden yürürlüğe girmesine yol açan hareket nedir? a) Birinci Meşrutiyet
b) İkinci Meşrutiyet
c) Tanzimat Reformları
d) Lale Devri

İpucu: Anayasanın yeniden yürürlüğe girmesi ve siyasi reformlar için yapılan hareketi tanımlayın.

Çözüm: Anayasanın yeniden yürürlüğe girmesine yol açan hareket İkinci Meşrutiyet’tir. Bu nedenle doğru cevap b) İkinci Meşrutiyetdir.

Soru 4:

Soru: Osmanlı İmparatorluğu'nun Mısır'daki etkisini zayıflatan ve Napolyon'un gerçekleştirdiği sefer nedir? a) Mısır Seferi
b) İspanya Seferi
c) Almanya Seferi
d) Rusya Seferi

İpucu: Mısır’daki Osmanlı etkisini zayıflatan ve Napolyon tarafından yapılan seferi bulun.

Çözüm: Mısır’daki Osmanlı etkisini zayıflatan sefer Napolyon’un gerçekleştirdiği Mısır Seferi’dir. Bu nedenle doğru cevap a) Mısır Seferidir.