Mondros Ateşkesi, İşgaller ve Cemiyetler

Konu Özeti

Mondros Ateşkesi (30 Ekim 1918), Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'ndan çekilmesini sağlayan ve işgallerin başlamasına zemin hazırlayan bir anlaşmadır. Bu anlaşma, Osmanlı Devleti'nin fiilen sona erdiğini ve İtilaf Devletleri'nin Anadolu'ya girmeye başlayacağını ilan eden bir belgedir.

 

Mondros Ateşkesi'nin Maddeleri:

• Osmanlı orduları terhis edilecek.
• İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit eden herhangi bir yeri işgal edebilecek.
• Boğazlar ve demiryolları İtilaf Devletleri'ne bırakılacak.
• Tüm limanlar, tersaneler ve demiryolları İtilaf Devletleri'nin kontrolüne geçecek.
• Toros tünelleri İtilaf Devletleri'nin denetimine bırakılacak.
• Telsiz ve telgraf istasyonları İtilaf Devletleri tarafından kontrol edilecek.
• Osmanlı donanması İtilaf Devletleri'nin gözetiminde olacak.

Bu maddelerle birlikte Osmanlı Devleti'nin siyasi ve askeri egemenliği büyük ölçüde İtilaf Devletleri'ne geçmiştir. Anlaşmanın ardından İtilaf Devletleri, stratejik öneme sahip bölgeleri işgal etmeye başlamışlardır.

 

İşgaller:

• İstanbul: 13 Kasım 1918'de İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmiştir. İstanbul'un işgali, Osmanlı yönetiminin tam anlamıyla kontrol altına alınması anlamına geliyordu.
• İzmir: 15 Mayıs 1919'da Yunan kuvvetleri tarafından işgal edilmiştir. İzmir'in işgali, Anadolu'daki direnişin başlamasında önemli bir etken olmuştur.
• Antalya ve Konya: İtalya tarafından işgal edilmiştir. İtalyanlar, Güney Anadolu'da geniş bir bölgeyi kontrol altına almışlardır.
• Adana ve çevresi: Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. Fransızlar, özellikle Çukurova bölgesinde güçlü bir varlık göstermişlerdir.
• Doğu Anadolu: Ermeni ve Gürcü işgalleri yaşanmıştır. Bu bölgelerde yerel halk, işgallere karşı ciddi direniş göstermiştir.

Cemiyetler: İşgallere karşı halkın örgütlenmesi ve direniş hareketleri, çeşitli cemiyetlerin kurulmasına yol açmıştır. Bu cemiyetler, işgallere karşı halkı bilinçlendirme ve örgütleme görevini üstlenmişlerdir.

 

Kurtuluşu Destekleyen Cemiyetler:

• • Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde kurulmuş ve Milli Mücadele'yi destekleyen cemiyetlerdir. Bu cemiyetler, yerel direniş hareketlerini koordine etmişlerdir.
  • Redd-i İlhak Cemiyeti: İzmir'in işgaline karşı kurulmuş ve bölgeyi savunmayı amaçlamıştır. Bu cemiyet, halkın işgallere karşı bilinçlenmesi ve direniş göstermesi için çalışmıştır.
  • Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: Trakya bölgesinin Yunan işgaline karşı savunulmasını amaçlamıştır. Bu cemiyet, Trakya'nın Yunanistan'a bırakılmaması için mücadele etmiştir.

 

Azınlıkların Kurduğu Zararlı Cemiyetler:

• • Mavri Mira: İstanbul'da Rum Patrikhanesi tarafından kurulan ve Yunan Megali İdea'sını gerçekleştirmeyi amaçlayan cemiyettir. Bu cemiyet, İstanbul ve çevresinde Yunan egemenliğini sağlamak için faaliyet göstermiştir.
  • Pontus Rum Cemiyeti: Karadeniz bölgesinde Pontus Rum Devleti'ni kurmayı amaçlamıştır. Bu cemiyet, özellikle Karadeniz bölgesinde Rum nüfusunu artırarak bir devlet kurmayı hedeflemiştir.
  • Taşnak ve Hınçak Cemiyetleri: Ermeni devletini kurma amacıyla faaliyet göstermiştir. Bu cemiyetler, Doğu Anadolu'da Ermeni nüfusunu artırarak bağımsız bir Ermeni devleti kurmayı amaçlamıştır.

Milli Mücadele'nin Başlaması: Mondros Ateşkesi'nin ardından başlayan işgaller, Türk milletinde büyük bir tepki yaratmış ve bağımsızlık mücadelesine zemin hazırlamıştır. Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde başlatılan Kurtuluş Savaşı, bu işgallerin sona erdirilmesi ve bağımsız Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması ile sonuçlanmıştır. Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkarak Milli Mücadele'yi başlatmış ve Amasya Genelgesi, Erzurum ve Sivas Kongreleri gibi önemli adımlarla bu mücadelenin örgütlenmesini sağlamıştır.

Önemli Kongreler ve Belgeler:

• Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919): Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları tarafından yayımlanan bu genelge, Milli Mücadele'nin temel ilkelerini belirlemiştir.
• Erzurum Kongresi (23 Temmuz - 7 Ağustos 1919): Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti tarafından düzenlenen bu kongre, Milli Mücadele'nin Doğu Anadolu'daki örgütlenmesini sağlamıştır.
• Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919): Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri tarafından düzenlenen bu kongre, Milli Mücadele'nin bütün Anadolu'da örgütlenmesini sağlamıştır.

 

Lozan Antlaşması (24 Temmuz 1923): Kurtuluş Savaşı'nın zaferle sonuçlanmasının ardından imzalanan Lozan Antlaşması, Türkiye'nin bağımsızlığını ve sınırlarını resmen tanıyan bir belgedir. Bu antlaşma, Osmanlı Devleti'nin sona erdiğini ve modern Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulduğunu ilan etmiştir.

Hap Bilgiler

• Mondros Ateşkesi'nin İmzalanması: Ateşkes, Osmanlı Devleti'nin savaşı kaybettiğini ve işgallerin başlamasını resmileştirdi.
• İşgallerin Başlaması: İstanbul ve İzmir başta olmak üzere birçok stratejik nokta İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmiştir.
• Milli Mücadele'nin Başlaması: İşgaller, Türk halkının bağımsızlık mücadelesine başlamasına ve Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde Kurtuluş Savaşı'nın doğmasına neden olmuştur.
• Kurtuluşu Destekleyen Cemiyetler: Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Redd-i İlhak Cemiyeti ve Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti gibi cemiyetler, halkı örgütleyerek direnişi desteklemiştir.
• Azınlıkların Kurduğu Zararlı Cemiyetler: Mavri Mira, Pontus Rum Cemiyeti ve Taşnak ve Hınçak Cemiyetleri gibi cemiyetler, işgalleri desteklemiş ve bağımsız devlet kurma amacı taşımıştır.

 

Tablo: Mondros Ateşkesi'nin Maddeleri

Madde No	Madde İçeriği
1	Osmanlı orduları terhis edilecek.
2	İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit eden herhangi bir yeri işgal edebilecek.
3	Boğazlar ve demiryolları İtilaf Devletleri'ne bırakılacak.
4	Tüm limanlar, tersaneler ve demiryolları İtilaf Devletleri'nin kontrolüne geçecek.
5	Toros tünelleri İtilaf Devletleri'nin denetimine bırakılacak.
6	Telsiz ve telgraf istasyonları İtilaf Devletleri tarafından kontrol edilecek.
7	Osmanlı donanması İtilaf Devletleri'nin gözetiminde olacak.

 

 

Örnek Sorular ve Çözümleri

1. Mondros Ateşkesi'nin Osmanlı Devleti üzerindeki etkilerinden hangisi yanlıştır?
   • A) Osmanlı ordularının terhis edilmesi
   • B) Boğazların İtilaf Devletleri'nin kontrolüne geçmesi
   • C) Osmanlı'nın bağımsızlığını koruması
   • D) İtilaf Devletleri'nin istedikleri yeri işgal edebilmesi

Cevap: C) Osmanlı'nın bağımsızlığını koruması
Açıklama: Mondros Ateşkesi, Osmanlı Devleti'nin bağımsızlığını yitirmesine ve işgallerin başlamasına neden olmuştur.

2. İzmir'in işgali hangi devlet tarafından gerçekleştirilmiştir?
   • A) İngiltere
   • B) Fransa
   • C) Yunanistan
   • D) İtalya

Cevap: C) Yunanistan
Açıklama: İzmir, 15 Mayıs 1919'da Yunan kuvvetleri tarafından işgal edilmiştir.

3. Aşağıdaki cemiyetlerden hangisi Milli Mücadele'yi destekleyen cemiyetler arasında yer almaz?
   • A) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
   • B) Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
   • C) Redd-i İlhak Cemiyeti
   • D) Mavri Mira Cemiyeti

Cevap: D) Mavri Mira Cemiyeti
Açıklama: Mavri Mira Cemiyeti, Yunan Megali İdea'sını gerçekleştirmeyi amaçlayan zararlı bir cemiyettir.

4. Mondros Ateşkesi'ne göre İtilaf Devletleri'nin işgali altına girmeyen yerler arasında hangisi yer almaz?
   • A) Boğazlar
   • B) İzmir
   • C) Konya
   • D) Doğu Anadolu

Cevap: D) Doğu Anadolu
Açıklama: Doğu Anadolu, Ermeni ve Gürcü işgalleri yaşanan bir bölgedir. Boğazlar, İzmir ve Konya ise İtilaf Devletleri'nin işgali altına girmiştir.