1. TBMM Dönemi

1. TBMM Dönemi (23 Nisan 1920 - 11 Ağustos 1923), Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecindeki önemli bir aşamadır. Bu dönemde Milli Mücadele'nin yönetimi, önemli siyasi ve askeri kararların alınması ve yeni Türkiye'nin temellerinin atılması gerçekleşmiştir.

1. TBMM'nin Açılması (23 Nisan 1920): I. TBMM, İstanbul'un İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi ve Meclis-i Mebusan'ın kapatılması üzerine, 23 Nisan 1920'de Ankara'da açılmıştır. Bu, Türk milletinin egemenlik mücadelesinde dönüm noktasıdır.

 

TBMM'nin Özellikleri:

• Kurucu Meclis: TBMM, yeni bir devlet kurma amacı güden ve bu doğrultuda hareket eden bir kurucu meclistir.
• Güçler Birliği İlkesi: TBMM, yasama, yürütme ve yargı yetkilerini bünyesinde toplamıştır. Bu, hızlı karar alma ve uygulama süreçlerini sağlamak için tercih edilmiştir.
• Meclis Hükümeti Sistemi: TBMM, hükümeti kendi içerisinden seçmiş ve bakanlar meclise karşı sorumlu olmuştur.

Önemli Kararlar ve Yasalar:

• Hıyanet-i Vataniye Kanunu (29 Nisan 1920): Milli Mücadele'ye karşı çıkanların vatana ihanetle suçlanacağı ve cezalandırılacağına dair kanundur.
• İstiklal Mahkemeleri: Milli Mücadele'ye karşı çıkanları yargılamak ve hızlı kararlar almak amacıyla kurulmuştur.
• Men-i Müskirat Kanunu: İçki tüketiminin yasaklanmasıyla ilgili kanundur.

 

Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920): Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan bu antlaşma, Türk milletinin bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü tehdit eden ağır hükümler içermektedir. Ancak TBMM ve Türk milleti, Sevr Antlaşması'nı reddetmiş ve bağımsızlık mücadelesini sürdürmüştür.

 

Doğu ve Güney Cepheleri:

• Ermenistan'la Savaş ve Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920): Ermenistan ile yapılan savaş sonucunda kazanılan zaferle Gümrü Antlaşması imzalanmış ve Doğu sınırları güvence altına alınmıştır.
• Güney Cephesi: Fransız işgallerine karşı verilen mücadelede başarılar elde edilmiş ve Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) ile güney sınırları belirlenmiştir.

Batı Cephesi ve Düzenli Ordu:

• I. İnönü Savaşı (6-10 Ocak 1921): Düzenli ordunun Yunan kuvvetlerine karşı kazandığı ilk zaferdir. Bu zafer, TBMM'nin otoritesini pekiştirmiştir.
• II. İnönü Savaşı (23-31 Mart 1921): Yunan kuvvetlerine karşı kazanılan ikinci zaferdir.
• Kütahya-Eskişehir Savaşları (10-24 Temmuz 1921): Yunan kuvvetlerinin ilerlemesi üzerine TBMM Hükümeti, Sakarya Nehri'nin doğusuna çekilmiştir.
• Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos - 13 Eylül 1921): Mustafa Kemal'in Başkomutanlık yetkisiyle yönettiği bu savaşta, Yunan kuvvetleri büyük bir bozguna uğratılmıştır. Bu zafer, Milli Mücadele'nin kaderini değiştirmiştir.
• Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi (26-30 Ağustos 1922): Türk ordusunun Yunan kuvvetlerine karşı kazandığı kesin zaferdir. Bu zaferle Anadolu'nun büyük bir kısmı düşmandan temizlenmiştir.

 

Mudanya Ateşkes Antlaşması (11 Ekim 1922): Yunan kuvvetlerinin Anadolu'yu tamamen terk etmesi ve Türk ordusunun İstanbul ve Boğazlar üzerinde denetim sağlaması amacıyla imzalanmıştır.

Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922): TBMM, Osmanlı saltanatını kaldırmış ve böylece Osmanlı Devleti'nin hukuki varlığı sona ermiştir.

Lozan Barış Konferansı ve Antlaşması (24 Temmuz 1923): Lozan Antlaşması, Türkiye'nin bağımsızlığını ve yeni sınırlarını belirleyen bir barış antlaşmasıdır. Bu antlaşma, I. TBMM'nin çalışmalarının ve Milli Mücadele'nin başarıyla sonuçlandığını tescillemiştir.

 

Hap Bilgiler

• I. TBMM Açılışı: 23 Nisan 1920'de Ankara'da açıldı.
• Güçler Birliği İlkesi: TBMM, yasama, yürütme ve yargı yetkilerini elinde topladı.
• Hıyanet-i Vataniye Kanunu: Milli Mücadele'ye karşı çıkanlar vatana ihanetle suçlandı.
• İstiklal Mahkemeleri: Milli Mücadele'ye karşı çıkanları yargılamak için kuruldu.
• Sevr Antlaşması: TBMM ve Türk milleti tarafından reddedildi.
• Gümrü Antlaşması: Ermenistan ile yapılan savaşın ardından imzalandı.
• Ankara Antlaşması: Güney sınırları belirlendi.
• Sakarya Meydan Muharebesi: Türk ordusu Yunan kuvvetlerine karşı zafer kazandı.
• Büyük Taarruz: Türk ordusunun kesin zaferiyle sonuçlandı.
• Mudanya Ateşkes Antlaşması: Yunan kuvvetlerinin Anadolu'yu terk etmesini sağladı.
• Saltanatın Kaldırılması: Osmanlı saltanatı kaldırıldı.
• Lozan Antlaşması: Türkiye'nin bağımsızlığını ve yeni sınırlarını belirledi.

 

Tablo: I. TBMM Dönemi Önemli Olayları

Tarih	Olay	Açıklama
23 Nisan 1920	I. TBMM'nin açılması	Ankara'da açılan TBMM, yeni devletin temellerini attı
29 Nisan 1920	Hıyanet-i Vataniye Kanunu	Milli Mücadele'ye karşı çıkanların vatana ihanetle suçlanması
10 Ağustos 1920	Sevr Antlaşması	Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında imzalandı
3 Aralık 1920	Gümrü Antlaşması	Ermenistan ile yapılan savaşın ardından imzalandı
20 Ekim 1921	Ankara Antlaşması	Güney sınırları belirlendi
6 Ocak 1921	I. İnönü Savaşı	Düzenli ordunun Yunan kuvvetlerine karşı kazandığı ilk zafer
23 Mart 1921	II. İnönü Savaşı	Yunan kuvvetlerine karşı kazanılan ikinci zafer
10 Temmuz 1921	Kütahya-Eskişehir Savaşları	Yunan kuvvetlerinin ilerlemesi
23 Ağustos 1921	Sakarya Meydan Muharebesi	Yunan kuvvetleri büyük bir bozguna uğratıldı
26 Ağustos 1922	Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi	Türk ordusunun kesin zaferi
11 Ekim 1922	Mudanya Ateşkes Antlaşması	Yunan kuvvetlerinin Anadolu'yu terk etmesi sağlandı
1 Kasım 1922	Saltanatın kaldırılması	Osmanlı saltanatı kaldırıldı
24 Temmuz 1923	Lozan Antlaşması	Türkiye'nin bağımsızlığı ve yeni sınırları belirlendi

 

 

Örnek Sorular ve Çözümleri

1. I. TBMM'nin açılış tarihi nedir?
   • A) 19 Mayıs 1919
   • B) 29 Ekim 1923
   • C) 23 Nisan 1920
   • D) 1 Kasım 1922

Cevap: C) 23 Nisan 1920
Açıklama: I. TBMM, 23 Nisan 1920'de Ankara'da açılmıştır.

2. Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nun amacı nedir?
   • A) Milli Mücadele'ye katılanları ödüllendirmek
   • B) Milli Mücadele'ye karşı çıkanları cezalandırmak
   • C) İçki tüketimini yasaklamak
   • D) Yabancı yatırımcıları teşvik etmek

Cevap: B) Milli Mücadele'ye karşı çıkanları cezalandırmak
Açıklama: Hıyanet-i Vataniye Kanunu, Milli Mücadele'ye karşı çıkanları vatana ihanetle suçlamak amacıyla çıkarılmıştır.

3. Sakarya Meydan Muharebesi'nin sonucu nedir?
   • A) Yunan kuvvetleri Anadolu'yu tamamen terk etti
   • B) Türk ordusu Sakarya Nehri'nin doğusuna çekildi
   • C) Yunan kuvvetleri büyük bir bozguna uğratıldı
   • D) Lozan Antlaşması imzalandı

Cevap: C) Yunan kuvvetleri büyük bir bozguna uğratıldı
Açıklama: Sakarya Meydan Muharebesi'nde Yunan kuvvetleri büyük bir bozguna uğratılmıştır.

4. Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın amacı nedir?
   • A) Osmanlı saltanatını kaldırmak
   • B) Yunan kuvvetlerinin Anadolu'yu terk etmesini sağlamak
   • C) Türkiye'nin bağımsızlığını ilan etmek
   • D) Ermenistan ile barış yapmak

Cevap: B) Yunan kuvvetlerinin Anadolu'yu terk etmesini sağlamak
Açıklama: Mudanya Ateşkes Antlaşması, Yunan kuvvetlerinin Anadolu'yu tamamen terk etmesini sağlamak amacıyla imzalanmıştır.