Fiilde Anlam (Kip-Kişi-Yapı)

Fiilde anlam, fiillerin kip, kişi ve yapı özelliklerini ifade eder. Bu özellikler, fiilin anlamını ve cümledeki işlevini belirler. Fiilde anlamı anlamak, cümlelerin doğru bir şekilde analiz edilmesine ve anlamın net bir şekilde ifade edilmesine yardımcı olur.

 

1. Kipler:

• Tanım: Fiillerin zamanını, şartını veya kipini belirten eklerdir. Kipler, fiilin hangi zamanda yapıldığını veya yapılacağını gösterir.
• Özellikler: Kipler, fiilin ne zaman gerçekleştiğini veya hangi koşullar altında yapıldığını belirtir.
  • Geniş Zaman (Şimdiki Zaman):
    • Tanım: Genel ve sürekli eylemleri ifade eder.
    • Örnekler: "Koşarım," "yüzüyorsun," "görür."
    • Açıklama: Bu kip, fiilin sürekli veya alışkanlık halindeki durumlarını ifade eder.
  • Geçmiş Zaman:
    • Tanım: Geçmişte tamamlanmış eylemleri belirtir.
    • Örnekler: "Koştu," "yüzdü," "gördü."
    • Açıklama: Bu kip, fiilin geçmişte yapılmış bir eylemi ifade eder.
  • Gelecek Zaman:
    • Tanım: Gelecekte yapılacak eylemleri ifade eder.
    • Örnekler: "Koşacağım," "yüzeceksin," "görecek."
    • Açıklama: Bu kip, fiilin gelecekte gerçekleştirilecek bir eylemi belirtir.
  • Şart Kipi:
    • Tanım: Belirli bir şartın gerçekleşmesi durumunda yapılacak eylemi ifade eder.
    • Örnekler: "Koşarsan," "yüzersin," "görürsen."
    • Açıklama: Bu kip, belirli bir koşul sağlandığında fiilin gerçekleşeceğini belirtir.
  • Emir Kipi:
    • Tanım: Emir veya talimat bildirir.
    • Örnekler: "Koş!," "yüz!," "gör!"
    • Açıklama: Bu kip, bir kişiye doğrudan bir emir veya talimat verir.

 

2. Kişi Ekleri:

• Tanım: Fiilin öznesine göre çekimlenmesini sağlayan eklerdir. Kişi ekleri, fiilin hangi kişi tarafından yapıldığını belirtir.
• Özellikler: Fiilin öznesini ve cümledeki kişisel ilişkiyi belirtir.
  • Birinci Tekil Kişi:
    • Örnekler: "-im," "-m," "-um," "-üm" (Koşarım, Yüzdüm)
    • Açıklama: Bu ek, fiilin öznesinin birinci tekil kişi olduğunu belirtir.
  • İkinci Tekil Kişi:
    • Örnekler: "-sin," "-sın" (Koşarsın, Yüzdün)
    • Açıklama: Bu ek, fiilin öznesinin ikinci tekil kişi olduğunu belirtir.
  • Üçüncü Tekil Kişi:
    • Örnekler: "-r," "-ar," "-er" (Koşar, Yüzdü)
    • Açıklama: Bu ek, fiilin öznesinin üçüncü tekil kişi olduğunu belirtir.
  • Birinci Çoğul Kişi:
    • Örnekler: "-iz," "-ız" (Koşarız, Yüzdük)
    • Açıklama: Bu ek, fiilin öznesinin birinci çoğul kişi olduğunu belirtir.
  • İkinci Çoğul Kişi:
    • Örnekler: "-siniz," "-sınız" (Koşarsınız, Yüzdünüz)
    • Açıklama: Bu ek, fiilin öznesinin ikinci çoğul kişi olduğunu belirtir.
  • Üçüncü Çoğul Kişi:
    • Örnekler: "-rler," "-ar" (Koşarlar, Yüzdüler)
    • Açıklama: Bu ek, fiilin öznesinin üçüncü çoğul kişi olduğunu belirtir.

 

3. Fiil Yapıları:

• Basit Fiil:
  • Tanım: Ek almadan tek başına kullanılan fiillerdir.
  • Örnekler: "Yüzmek," "gitmek," "görmek."
  • Açıklama: Basit fiiller, kök haliyle kullanılan ve üzerine ek eklenmemiş fiillerdir.
• Türemiş Fiil:
  • Tanım: Kök fiillere ekler eklenerek oluşturulan fiillerdir.
  • Örnekler: "Koşmak" (koş- + -mak), "yüzdürmek" (yüz- + -dürmek)
  • Açıklama: Türemiş fiiller, kök fiillere ek eklenerek yapılan eylemleri ifade eder.
• Bileşik Fiil:
  • Tanım: İki veya daha fazla fiilin bir araya gelmesiyle oluşturulan fiillerdir.
  • Örnekler: "Koşup gitmek," "yüzerek gelmek."
  • Açıklama: Bileşik fiiller, iki fiilin bir araya gelerek yeni bir anlam oluşturduğu ifadelerdir.

 

 

Tablolar

Fiil Özelliği	Tanım	Örnekler
Kipler	Fiillerin zamanını veya şartını belirten ekler	Geniş zaman, geçmiş zaman, gelecek zaman
Kişi Ekleri	Fiilin öznesini belirten ekler	-im, -sin, -r
Yapı	Fiilin basit, türemiş veya bileşik yapısını belirtir	Yüzmek, yüzdürmek, koşup gitmek

 

 

Hap Bilgiler

• Kipler: Fiilin ne zaman yapıldığını veya hangi şartlarda yapıldığını belirler.
• Kişi Ekleri: Fiilin öznesinin kim olduğunu ve cümledeki kişisel ilişkileri belirtir.
• Yapı: Fiilin basit, türemiş veya bileşik olup olmadığını ifade eder.

 

 

Sınavda Çıkabilecek Noktalar

• Fiillerin kipleri ve bu kiplerin cümledeki anlamı.
• Kişi eklerinin fiilin öznesini nasıl belirlediği.
• Fiillerin yapıları ve aralarındaki farklar.

 

 

Örnek Sorular ve Çözümleri

1. Aşağıdaki fiillerden hangisi geniş zaman kipindedir?
   • A) Koşacak
   • B) Gördü
   • C) Yazıyorum
   • D) Yüzdü

Cevap: C) Yazıyorum.
Açıklama: "Yazıyorum" fiili geniş zaman kipindedir ve sürekli yapılan bir eylemi ifade eder.

2. Aşağıdaki cümlede hangi fiil geçmiş zaman kipindedir?
   • A) Koşarım
   • B) Yüzüyorum
   • C) Gördüm
   • D) Olacak

Cevap: C) Gördüm.
Açıklama: "Gördüm" fiili geçmişte tamamlanmış bir eylemi ifade eder.

3. Aşağıdaki fiillerden hangisi türemiş fiildir?
   • A) Gitmek
   • B) Koşmak
   • C) Yüzdürmek
   • D) Görmek

Cevap: C) Yüzdürmek.
Açıklama: "Yüzdürmek" fiili, kök fiil "yüzmek"e ek eklenerek türetilmiştir.

4. Aşağıdaki cümlede hangi fiil şart kipindedir?
   • A) Koşarım
   • B) Koşarsa
   • C) Yüzdü
   • D) Görür

Cevap: B) Koşarsa.
Açıklama: "Koşarsa" fiili, belirli bir şartın gerçekleşmesi durumunda yapılacak eylemi ifade eder.